DÂN CHƠI LAN

- Trang Web chia sẻ kinh nghiệm chăm sóc hoa lan và giới thiệu chế phẩm đặc biệt: HÙNG NGUYỄN - ĐÀ LẠT

Hoa lan Dendrobium ( phần 1 )

Dendrobium (phần 1)

Tông: Dendrobieae

Tông phụ: Dendrobiinae

Phân bố: Có 1.000 đến 1.400 loài trải dài từ vùng Himalayas tới Nhật bản rồi đi xuống miền nam tới Fiji, nhưng trong danh mục rộng lớn này có nhiều loài không được nêu tên.

Lan biểu sinh, thạch lan (và rất ít khi là địa lan), là giống lan đa thân. Thân của chúng dài ngắn khác nhau, hình thành các giả hành thường là ở dạng hình gậy, mỗi chồi non hình thành từ gần gốc của một giả hành vừa mới trưởng thành, do đó cây lan có thòi quen mọc thành từng bụi, rễ cũng hình thành từ gốc của cây lan. Có thể có một vài đến nhiều lá, lần lượt mọc dọc theo thân cây, lá mỏng, lá tàn theo mùa mặc dù sau một vài tháng lá cũng thể tàn. Một số loài khác thì có lá day và chỉ tàn sau một ít mùa hoặc cũng có khi không tàn cho đến hết tuổi thọ của cây. Hình dạng của lá thường là hình đai (strap) hoặc hình mũi mác, chiều dài bao giờ cũng lớn hơn chiều rộng hoặc có chiều rộng rất nhỏ, màu lá thường là màu xanh đậm hoặc xanh sáng. Hoa lớn hay nhỏ tùy loài, hoa mọc đơn lẻ hoặc mọc trên vòi hoa gần phần ngọn của thân, phát xuất từ một vài hoặc từ toàn bộ các đốt của thân. Lá đài sau không theo quy ước, luôn ở phía trên của hoa, các lá đài bên hợp sinh ở phần chân của trụ hoa, hình thành một dạng giống cái cằm hoặc cái cựa giữa trụ hoa với phần chân của môi. Các cánh hoa không theo quy ước, thường là phẳng. Môi hoa lớn hơn lá đài và cánh hoa. Trụ hoa ngắn và cứng, có 1 nhụy hoa ở đỉnh. Khối phấn 4, dạng sáp.

CÁCH TRNG

Dendrobium được trồng theo các cách thức khác nhau căn cứ vào thói quen của chúng, mỗi loài thuộc giống này thích ứng với những điều kiện sinh trưởng khác nhau. Một điểm chung là tất cả các loài đều không chịu được băng giá, một số loài khác thì cần môi trường ấm, ẩm của các điều kiện nhiệt đới. Nhiều loài cần có thời

kỳ nghỉ khô, trong một môi trường tương đối mát mẻ, có khi kéo dài đến vài tháng, đó là thời kỳ trước khi các chồi mới đã phát triển đầy đủ và trước khi ra hoa. Hầu hết các loài đều trồng trong chậu với các miếng gỗ nhỏ hoặc một hỗn hợp với các miếng gỗ, có thể dùng chậu nhựa hoặc giỏ làm bằng những thanh gỗ, nhưng có một số loài lại phát triển tốt hơn nếu ta ghép chúng vào các tấm gỗ hoặc thân cây, nếu để ở trong nhà kính thì phải tăng cường ánh sáng.

Biết được những nhu cầu trong đời sống tự nhiên của chúng, cũng như nơi xuất xứ của chúng (từ vùng cao hay vùng thấp) là cách tốt nhất để ta có thể đáp ứng những điều kiện sinh trưởng, đem lại kết quả tốt.

Dendrobium aberrans 

Dây là loài có thân rất hẹp ở phần gốc, phần trên thì lại giống cái gậy bóng chầy, thân dài 20 cm, to 1 cm, có 2-3 lá ở trên đỉnh. Lá màu xanh đậm, hình ô-van, lá rất lâu tàn, dài 4-10 cm, rộng 1,5-3 cm. Vòi hoa phát xuất từ đốt trên cùng hướng lên trên hoặc buông rủ, mỗi vòi hoa có 2-6 hoa, hoa tàn sau 3-4 tuần lễ, màu trắng, ửng hồng chung quanh trụ hoa. Môi có ba thùy, trung tâm của thùy hẹp hơn với 2 thùy ở đỉnh, có một cái mào nổi bật trên bề mặt của phần chân môi.

Lan biểu sinh trong những khu rừng nhiều rêu, nhiều bóng râm, có lượng mưa cao và quanh năm ẩm ướt, trên độ cao 300-1.900 m, ở miền đông Papua New Guinea.

  Dendrobium aduncum

Giả hành thanh mảnh, hình trụ, mọc rủ xuống, dài 40-60 cm, với 4-6 lá mọc lên phía ngọn. Lá rụng theo mùa, hình mũi mác có dạng ê-lip, dài 5-9 cm. Vòi hoa ngắn phát xuất từ đốt thứ ba từ ngọn, nơi đó thân không có lá. Hoa có hương thơm, to 1,5-2 cm, hoa tàn sau 2-3 tuần lễ, màu trắng ửng hồng, với một cái nắp bao phấn màu đỏ tía sáng. Môi hoa nhỏ, ở đỉnh có vật giống cái móc.

Lan biểu sinh, trong các khu rừng thưa trên núi, nơi có khí hậu theo mùa, vào mùa đông không khí khô, trên độ cao 300-1.300 m, trải dài ở đông nam Á, Ấn độ, Myanmar, Thái-lan, Việt Nam và tây nam Trung quốc.

Dendrobium alexandrae 

Giả hành hẹp ở phần dưới, nở dần lên phía trên, thân dài 50-70 cm, to 1 cm, có 3-4 lá ở gần ngọn. Lá màu xanh đậm, mặt dưới lá có phấn như trái nho, hình ê-lip, dài 11-16 cm, rộng 3-5 cm. Vòi hoa hướng lên trên, phát xuất bên trên lá ở đốt trên cùng, vòi hoa dài 25 cm, có 3-7 hoa, hoa lâu tàn, đường kính hoa 5-8 cm. Các lá đài và cánh hoa hẹp, màu kem, có những chấm màu đỏ tối ở phía ngoài. Môi có 3 thùy, có những sọc đỏ ở mặt trên.

Lan biểu sinh, sống trên các thân cây có rêu phủ, trong những khu rừng nhiều mưa, khí hậu mát mẻ và dưới bóng râm, trên độ cao 900- 1.100 m ở Papua New Guinea nhưng cũng hạn chế ở một số vùng nhất định.

 Dendrobium amabile

Giả hành to dần về phía đỉnh, có thể có những khe rãnh theo chiều dọc thân, thân dài tới 70 cm, to 1,5 cm, có 4-6 lá ở phần ngọn của thân, lá hình trứng, sắc cạnh, dài 12 cm, rộng 5 cm, màu xanh bóng. Có 1-2 vòi hoa, buông rủ, phát xuất ở gần ngọn của những thân già, có nhiều hoa, khoảng 30 hoa, đường kính hoa tới 4,5 cm, hoa tàn sau khoảng 10 ngày. Các lá đài và cánh hoa màu hồng hoặc trắng. Môi trắng với một mảng vàng đi từ ngoài vào trong, riềm môi có một ít tua.

Lan biểu sinh, trong các khu rừng rậm, ở vùng đất thấp hoặc vùng bán sơn địa, trên độ cao 2.500 m ở Việt Nam.

Loài tương tự: Dendrobium farmeri Paxton, xuất xứ từ Himalayas, cũng có hoa màu vàng hoặc trắng, mọc ở nơi có khí hậu ấm hơn. Loài Dendrobium furcatum Reinwardt (cùng loài D.amabile Schlechter), ở Sulawesi có hoa trắng và một cái cựa dài.

 Dendrobium amethystoglossum

LAN THẠCH ANH

Giả hành mảnh nhưng đứng thẳng. Lá rụng theo mùa, màu xanh sáng, hình ê-lip, nhọn, mỏng, dài 12 cm, rộng 1,2 cm. Vòi hoa buông rủ, thường phát xuất ở những thân đã rụng lá, với khoảng 20 hoa mọc sít nhau thành cụm, Hoa có đường kính 3-4 cm, màu trắng, một phần của môi có màu thạch anh đỏ tía, hoa lâu tàn.

Lan biểu sinh, sống trên các thân cây trên các sườn núi đá vôi, trong rừng có nhiều sương mù với một mùa đông khô ráo, trên độ cao 1.400 m, ở Philippines (miền bắc đảo Luzon, đảo Mindoro).

Dendrobium antennatum 

Giả hành màu vàng, có 4 cạnh, nhỏ dần về phía đỉnh và trở thành hình trụ, cao 15-80 cm, có nhiều lá, lá mọc thành hai hàng, lá khó rụng, dai và có kích thước khác nhau. Thường có nhiều vòi hoa xuất phát từ những lóng phía trên, vòi hoa dài 50 cm, hoa màu trắng với hai cánh hoa màu xanh vặn xoắn, hướng lên trên. Môi nổi rõ những đường vân màu đỏ hoặc đỏ tía.

Lan biểu sinh sống trên cây trong những vùng đất gần bờ biển, kể cả những vùng đầm lầy và vùng cây đước, trên độ cao 0-1.200 m, ở New Guinea, quần đảo Solomon, Australia (ở bán đảo Cape York).

Loài tương tự: Dendrobium stratiotes Reichenbach f. ở Moluccas, tương tự như loài

Dendrobium antennatum nhưng tất cả chi tiết của cây và hoa thì lớn hơn và đẹp hơn.

Dendrobium aphyllum 

Giả hành dài và mảnh, vì vậy mà nó luôn rủ xuống, có khi dài từ 30-90 cm, đường kính thân 8 mm, lá mọc thành 2 hàng suốt dọc theo thân, nhưng cũng nhanh chóng tàn rụng. Lá dài hoặc hình trứng, dài 10-13 cm. Hoa mọc đơn lẻ hoặc thành từng cặp dọc theo thân đã không còn lá, hoa to 3-5 cm, cánh hoa mỏng, hoa tàn sau 10- 20 ngày. Các lá đài và cánh hoa màu hồng nhạt.

Môi rộng, ở phần chân thì cuộn lại thành hình ống, môi có màu vàng nhạt hoặc màu trắng ngả xanh.

Lan biểu sinh hoặc thạch lan, trong những khu rừng ấm áp, với điều kiện khí hậu theo mùa, trên độ cao 200-1.800 m, ở Ấn độ, Myanmar, Thái-lan, các nước Đông dương, miền tây nam Trung quốc.

Loài tương tự: Loài Dendrobium anosmum

Lindley, hoa lớn, trải dài từ Ấn độ đến Philippines và New Guinea, về tính chất thực vật thì như nhau nhưng thân của nó dài hơn, hoa có màu hồng hoa hồng hoặc màu trắng.

 Dendrobium bellatulum

Giả hành dựng đứng, thành từng cụm, phần giữa của giả hành phình to hơn, dài 5-8 cm, to 1,5 cm, bao bọc bởi một lớp lông màu đen, có một ít lá ở đỉnh. Có 2-4 lá, hình trứng, dài 3-6 cm, rộng 1,5 cm. Vòi hoa ngắn, đơn lẻ trên những thân già, có 1-3 hoa, hoa to 4-4,5 cm, lâu tàn. Các lá đài và cánh hoa có màu trắng kem, môi rộng, màu cam sáng, vào phần họng thì trở thành đỏ.

Lan biểu sinh, trong những khu rừng vùng núi, sống trên các chạc cây, trên độ cao 1.000-2.100 m, trải dài từ Ấn độ Myanmar, Thái-lan, Việt Nam, Lào và Trung quốc (Vân Nam).

Loài tương tự: Dendrobium scabrilingue Lindley, cây cao hơn với các lá đài và cánh hoa màu trắng tinh với cái môi hẹp, màu cam.

Loài Dendrobium christianum Reichenbach f. Có thân cao hơn và cái môi hẹp hơn với một vệt đỏ ở tâm.

Dendrobium bracteosum 

Giả hành nhỏ, mọc thành cụm, có nhiều lá, thân dài tới 40 cm, to 0,5-1 cm. Lá hẹp, dài 5-8 cm, lá rụng sau 2 năm. Vòi hoa phát xuất từ mắt ở thân, với 5-15 hoa mọc sít nhau, màu hoa từ  trắng đến hồng đậm, môi thường có màu cam ngả vàng, hoa bền tới 6 tháng.

Lan biểu sinh, trong những vùng rừng nóng ẩm hoặc trong rừng đước, trên độ cao 0-600 m, ở Papua New Guinea.

 Dendrobium brymerianum

Giả hành bóp lại ở phần gốc và ở phần ngọn, phần giữa phình ra, dài 30-50 cm, to 1-1,5 cm, có nhiều lá mọc ở đỉnh của thân. Có 3-6 lá, hình mũi mác, đầu nhọn sắc, dài 10-15 cm, rộng 1,2-2,6 cm. Vòi hoa phát xuất gần đỉnh của thân, dài 11 cm, có 1-7 hoa, hoa màu vàng sáng, to 5-6 cm. Các lá đài và cánh hoa tương tự nhau, môi hình tim, có những tua quanh môi.

Biến loài Var. histrionicum Reichenbach f. có hoa tương tự như vậy nhưng tua quanh môi nhỏ hơn và chỉ có ở phần đầu, loài này tự thụ phấn.

Lan biểu sinh, trong những khu rừng trên núi cao tới 1.700 m, ở Myanmar, Lào và Thái-lan.

Loài tương tự: Dendrobium harveyanum

Reichenbach f. có cánh hoa rộng hơn lá đài và tua dài, nhưng tua ở môi thì rất ngắn.

Dendrobium bullenianum 

Lúc mới hình thành giả hành đứng thẳng, về sau thì rủ xuống, giả hành dài 60 cm, to 0,5-0,8 cm, dọc toàn thân có khe rãnh, lá mọc thành 2 hàng trên phần ngọn của thân. Lá dài 7-14 cm, rộng 2 cm, lá rụng sau 2 năm. Vòi hoa ngắn, hoa mọc sít nhau ở nửa trên của thân. Hoa hẹp, màu vàng hoặc màu cam, có những sọc màu đỏ hoặc đỏ tía ở mặt trong.

Lan biểu sinh, trong những khu rừng đước và rừng ven biển có mưa quanh năm, trên độ cao dưới 100 m, ở Philippines.

 Dendrobium cariniferum

Giả hành mọc sát nhau thành cụm, bao bọc bởi các lông đen mịn, lá mọc ở gần đỉnh của thân, thân dài 15-25 cm. Lá dài 5-8 cm, rộng 2 cm. Vòi hoa phát xuất gần đỉnh thân, mang 1-3 hoa, hoa to 2-3 cm, cánh hoa dầy, màu trắng với cái môi màu cam. Các lá đài có đường sống ở mặt sau.

Lan biểu sinh, trong các khu rừng trên núi với râm nhẹ, trên độ cao 700-1.000 m, ở Ấn độ, Myanmar, Thái-lan, Lào, Cambodia, Việt Nam, miền nam Trung hoa.

Loài tương tự: Dendrobium williamsonii Day & Reichenbach f., có cánh hoa mỏng hơn và không có đường sống trâu phía sau lá đài.

Dendrobium chrysotoxum 

Giả hành đứng thẳng, có kích thước và hình dạng khác nhau, thường nhỏ hẹp ở phần gốc, khe rãnh sâu dọc thân. Giả hành dài 10-30 cm, to 2-3 cm, có 2-8 lá mỏng, không rụng, ở phần ngọn của thân, lá dài 12-20 cm, rộng 3-4 cm.

Vòi hoa uốn cong, phát xuất từ đốt trên của thân, có 10-25 hoa, sắp xếp đẹp, hoa màu vàng sáng, đường kính hoa 5 cm. Các lá đài và cánh hoa dạng sáp, môi có lông mềm, chung quanh có tua ngắn.

Lan biểu sinh, trong những khu rừng rụng lá, trên độ cao 400-1.600 m, ở Ấn độ, Myanmar, Thái lan, Lào, Vân nam Trung quốc.

Dendrobium compactum 

Giả hành rất nhỏ, chỉ cao 4 cm, to 0,6 cm. Có 3-5 lá mỏng, dài 4 cm, rộng 0,6 cm. Có 1-3 vòi hoa xuất phát ở đốt cụt nơi lá không còn nữa.

Hoa màu kem hoặc màu xanh nhạt, đường kính hoa 1 cm, hoa tàn sau 2 tuần lễ.

Lan biểu sinh, trong khu rừng miền núi, trên độ cao 1.000-1.800 m, ở Myanmar, Thái-lan, Trung quốc.

 Dendrobium crepidatum

Giả hành buông rủ, dài 45 cm, to 1-1,5 cm.

Có ít lá, lá mỏng, hình mũi mác thẳng, dài 5-13 cm, mọc ở nửa phần trên của giả hành, lá rụng theo mùa. Vòi hoa mọc dọc theo thân, thành từng cụm, mỗi cụm có 2-3 hoa mọc từ đốt thân.

Hoa to 3-4 cm, hoa tàn sau 1-3 tuần lễ. Lá đài và cánh hoa có màu hồng đậm hoặc nhạt, môi tròn, chung quanh viền màu hồng, phần chân của môi có màu xanh pha vàng, có một số cây hoa nở không mở hoàn toàn.

Lan biểu sinh, trong những khu rừng rụng lá theo mùa, trên độ cao 600-2.100 m, trải dài từ Ấn độ, Nepal, Bhutan, Myanmar, Thái-lan, Lào, Việt Nam và Vân nam Trung quốc.

Drendrobium cruentum 

Giả hành hướng lên trên, trên nhỏ, dưới phình ra, dài tới 50 cm, có lông đen mịnh ở phần vỏ lụa của lá. Lá mọc ở phần trên của thân, hình êlip thuôn, dài 5-13 cm. Vòi hoa ngắn, phát xuất cùng với lá hoặc sau khi lá rụng, mang theo 1-3 hoa, hoa tàn sau 1 tháng, có khi hơn. Các lá đài và cánh hoa màu kem hoặc màu xanh hạt. Môi có cái màu và viền đều màu đỏ.

Lan biểu sinh, trong những khu rừng thưa, khí hậu ấm, trên độ cao dưới 1.000 m, ở Thái lan.

Dendrobium crystallinum 

Giả hành dài tới 60 cm, buông rủ, to 0,8 cm.

Lá hình mũi mác hẹp, dài 10 cm, mỏng và sớm rụng. Vòi hoa mọc hai bên đốt của thân, ngắn, mang theo 1-3 hoa, hoa màu trắng kem. Lá đài có màu hồng đậm ở đầu. Phần chân của môi có màu cam ngả xanh, liền theo đó là một vòng trắng giống chiếc nhẫn, ngoài cùng có màu hồng.

Lan biểu sinh, trong các khu rừng trên núi, với khí hậu gió mùa, trên độ cao 900-1.500 m, ở Myanmar, Thái-lan, Lào, Cambodia, Việt nam và Trung quốc.

  Dendrobium cuthbertsonii

Giả hành nhỏ, hình trụ hoặc tròn, cao 1,8 cm, to 1 cm. Có 1-5 lá, mọc gần đỉnh của thân, màu xanh đen với những mụn màu đen hoặc màu bạc. Lá dài 4 cm, rộng 1 cm. Vòi hoa chỉ có một hoa đơn, hoa bền tới 10 tháng, có kích thước 3 x 5 cm, có nhiều màu khác nhau như hồng, trắng, vàng hoặc phối màu với cam, thường là màu đỏ.

Lan biểu sinh, thạch lan, cũng có thể là địa lan, sống ở những vùng có khí hậu mát mẻ, độ ẩm cao, mưa nhiều, trên độ cao 750-3.400 m, ở New Guinea.

Dendrobium cyanocentrum 

Cây khỏe, mọc thẳng đứng, cao 3 cm. Giả hành cao 0,4 cm, to 1,6 cm, mang trên nó 2-3 lá thẳng, dài 3 cm. Vòi hoa mọc trên đỉnh của thân, với 2 hoa, kích thước hoa 1 x3 cm, màu trắng hoặc màu xanh dương nhạt, ở tâm thì màu đậm hơn, thường có những sọc hồng đậm ở tâm. Lá đài và cánh hoa đối xứng nhau.

Lan biểu sinh, thỉnh thoảng thấy chúng mọc trên các cành cây nhỏ ở những khu rừng sơ cấp hay thứ cấp, thường là mọc trên cao, trên độ cao 0-1.600 m, ở New Guinea.

  Dendrobium densiflorum

Phần gốc của giả hành thì nhỏ, to dần lên phía trên, tạo thành tứ giác hoặc ngũ giác. Thân dài 30-45 cm, to 2 cm. Lá mọc trên đỉnh thân, có 3-5 lá, tồn tại trong vài năm, lá hình trứng, dài 15 cm, rộng 5 cm. Vòi hoa rủ, phát xuất cùng với lá hoặc dưới lá, có nhiều hoa màu vàng trông như một chùm nho. Hoa to 3-5 cm, hương thơm, hoa tàn sau 1-2 tuần lễ.

Lan biểu sinh hoặc thạch lan trong các khu rừng trên núi, với khí hậu gió mùa, trên độ cao 1.000-1.900 m, trải dài từ Nepal, Bhutan, đông bắc Ấn độ, Myanmar, Thái lan, tây nam TQ.

Loài tương tự: Dendrobium griffi thianum Lindley, thân cây mảnh hơn và hoa thì chiếm không gian nhiều hơn. Loài Dendrobium thrysifl orum Reichenbach f. các lá đài và cánh hoa có màu trắng.

Dendrobium devonianum

Giả hành dài và rất mảnh, dài 150 cm, to 0,3 cm, có nhiều lá. Lá mỏng và sớm lụi tàn, lá dài 10 cm, rộng 0,8 cm. Hoa mọc đơn lẻ hoặc mọc thành từng cặp dọc theo phần trên của thân, hoa to 5-6 cm. cánh hoa lớn hơn lá đài, cả hai đều có màu trắng đầu cánh có màu đỏ tía. Chung quanh môi có các tua, phân thành từng đoạn, họng hoa có hai miếng bớt màu vàng cam.

Lan biểu sinh, trong những khu rừng rụng lá, nơi có khí hậu gió mùa, mùa đông khô lạnh, trên độ cao 550-2.000 m, trải dài từ miền đông bắc Ấn độ, Myanmar, Thái-lan, Lào, Việt Nam, tỉnh Vân Nam trung hoa và Đài loan.

 Dendrobium discolor

Cây có kích thước lớn, giả hành giống cây gậy, dài 5 m, to 8 cm. Lá dai, hình trứng, dài 5-20 cm, ít khi rụng lá. Vòi hoa hướng lên trên, từ phần trên của thân cây. Có nhiều hoa, hoa màu nâu pha vàng hoặc màu vàng kim, tất cả cánh hoa đều bóng và gợn sóng quanh mép.

Lan biểu sinh hoặc thạch lan trong những khu rừng có khí hậu ấm hoặc gần bờ biển, trên độ cao 0-700 m, ở đông bắc Australia, quần đảo Torres Strait, New Guinea.

Dendrobium draconis

Giả hành mọc thành cụm, cao 20-60 cm, lớp vỏ lụa bao bọc có lớp lông màu đen. Lá có hình trứng giống mũi mác, dài 3-5 cm, không rụng lá. Vòi hoa phát xuất từ đốt trên của thân, mang theo 2-5 hoa, màu kem bóng, to 6 cm. Viền môi gợn sóng với những miếng bớt màu cam sáng ở họng, Cựa mọc ở phần chân của hoa dài 2,5 cm.

Lan biểu sinh, trong những khu rừng có khí hậu ấm, trên độ cao 200-1.300 m, ở Myanmar, Thái-lan, Lào, Cambodia, Việt Nam.

Nguồn tài liệu : SÁCH HOA LAN ( của Bác Phạm Tiến Khoa )

Cập nhật: 15/04/2020 — 18:21

CƠ SỞ SẢN XUẤT THÁI SƠN | P.Trung Mỹ Tây, Q.12, Tp.Hồ Chí Minh

1) Nick facebook: Tô Quốc Cường (0977.781.549 | Dĩ An, Bình Dương | quoccuongbinhduong@gmail.com)

2) Nick facebook: Ben Nguyen (090.337.4405 | Quận 2, TP. Hồ Chí Minh | bennguyendalat@gmail.com)

0977.781.549
0903.374.405