Kinh nghiệm cho những bạn thích trồng lan cấy mô – Kẻ Nhàn Tản
Phạm Tiến Khoa
Hướng dẫn trồng lan cấy mô
Tự tay mình trồng những cây lan còn bé xíu, hàng ngày chăm sóc, theo dõi nó lớn lên thì còn gì thú vị hơn nữa! Bài này sẽ cung cấp cho bạn những kinh nghiệm của người viết về trồng lan cấy mô.
1. Thiết kế vườn lan trồng lan cấy mô
Cây lan con trong phòng thí nghiệm được nuôi trong điều kiện đủ dinh dưỡng, nhiệt độ mát mẻ, cường độ ánh sáng nhẹ, ẩm độ cao. Do vậy, khi chuyển cây lan từ chai cấy mô ra vườn ươm cần chú ý tạo tạo các điều kiện phù hợp cho cây lan con.
Cụ thể:
– Vườn ươm trồng lan cấy mô phải thông thoáng, cao ráo và sạch sẽ chiều cao vườn 3 – 3.5m.
– Vườn lan phải có lưới che ánh sáng đạt 30 – 50% ánh sáng tự nhiên.
– Có mái che để ngăn ngừa mưa lớn vào mùa mưa.
– Có hệ thống tưới phun sương.
2. Dụng cụ
– Thau dùng chứa nước để rửa cây lan con cho sạch trong môi trường nuôi cấy.
– Giấy báo + khay (rổ) để trữ cây lan.
– Bình phun sương.
– Giá thể trồng lan là xơ dừa, dớn đen hoặc dớn trắng chuẩn bị tuỳ theo loại cây lan (lan con Dendro, Mokara, Cattleya, Ren,… sử dụng giá thể là xơ dừa; riêng lan con Hồ Điệp sử dụng giá thể là dớn trắng).
– Thuốc phòng trừ nấm bệnh như Mancozeb, Dithan…
– Vỉ bằng xốp hoặc vỉ nhựa có lỗ để trồng cây.
3. Cây lan giống
Cây lan cấy mô được nuôi dưỡng trong các chai cấy, hộp nhựa. Sau khi cây lan con đã phát triển hoàn chỉnh, cao khoảng 3 – 4 cm, có bộ rễ cân đối với lá, có thể chuẩn bị để mang ra bắt đầu trồng.
4. Các phương pháp tiến hành
Phương pháp xử lý giá thể
Giá thể xơ dừa:
Trong việc trồng lan cấy mô, vỏ dừa phải được ngâm nước trong vòng 1 tuần để loại bỏ bớt chất tanin.
Cắt vỏ dừa thành từng miếng dài khoảng 5cm vừa đủ để bó cây lan con, đập tơi miếng xơ dừa đã được cắt và tiếp tục xả nước 2 – 3 lần.
Ngâm xơ dừa trong thuốc nấm ở nồng độ 1‰. (có thể sử dụng xơ dừa trong vòng 3 – 4 giờ sau khi ngâm thuốc nấm).
* Lưu ý: Xơ dừa sử dụng là từ vỏ dừa khô.
Giá thể dớn trắng:
Ngâm nước từ 1 – 2 ngày, sau đó ngâm thuốc nấm ở nồng độ 1% là có thể sử dụng làm giá thể cho cây lan con hậu cấy mô.
Phương pháp chuyển cây lan con In-vitro ra vườn ươm trong việc trồng lan cấy mô:
Bước 1: Chai mô hoặc hộp mô lấy ra từ phòng thí nghiệm đặt vào kệ vườn ươm cho thích nghi dần với điều kiện môi trường bên ngoài. (Có thể có hoặc không).
Bước 2: Đối với chai mô: cho nước sạch vào chai lắc nhẹ để tách lớp thạch và cây. Sau đó dốc ngược vào thau nước sạch cho thạch và cây tuột ra khỏi chai.
Đối với hộp mô: thao tác lấy cây lan con từ hộp mô cho vào thau nước sạch dễ dàng hơn và không gây tổn thương cho cây lan con.
Bước 3: Rửa sạch môi trường bám trên cây lan con (đặc biệt là rễ lan) bằng cách rửa 2 – 3 lần nước sạch. Loại bỏ rễ hay lá bị hư thối, thao tác nhẹ nhàng tránh làm tổn thương đến rễ và lá, không nên để cây lan con ngâm quá lâu trong môi trường nước vì rễ và lá bị thương sẽ dễ bị úng lá và thối rễ dẫn đến cây lan chết sau khi chuyển ra vườn ươm.
Bước 4: Ngâm cây lan con vào thau nhựa chứa nước có pha thuốc nấm Dithan nồng độ 1- 2‰ trong vòng 2 phút.
Bước 5: Chuẩn bị rổ nhựa: Trải giấy báo lên rổ nhựa, dùng bình xịt làm ướt giấy báo.
Vớt cây lan con sau khi ngâm thuốc nấm ra rổ nhựa, trải đều các cây lan con trên rổ nhựa giúp các cây lan con thông thoáng.
Lưu ý: Không nên bó cây lan con ngay sau khi ra cây nên để sau 2 ngày mới bó cây, điều này giúp hạn chế việc cây lan con bị úng rễ sau khi trồng vào vỉ.
Bước 6: Cách trồng lan cấy mô
Vắt khô miếng xơ dừa đã được xử lý thuốc nấm rồi quấn quanh rễ cây lan con cho vừa tay. Sau đó cho vào vỉ trồng lan cấy mô.
Cho vỉ trồng lan cấy mô ra vườn ươm.
5. Cách chăm sóc khi trồng lan cấy mô
Phương pháp tưới nước cho lan
Trong thời gian 2 tuần đầu tiên sau khi chuyển cây lan con In-vitro ra vườn ươm không nên sử dụng phân bón. Chỉ tưới nước cho lan 2 lần/ngày (chủ động điều chỉnh liều lượng nước tưới tùy theo mùa nắng hay mùa mưa).
* Lưu ý: Chỉ phun sương cho ướt lá và giá thể, không nên phun sau 4 giờ chiều.
Phương pháp sử dụng phân bón cho cây lan con
Đối với phân bón nên phun phân vào buổi sáng và tùy vào từng giai đoạn của cây lan có chế độ phân bón khác nhau.
Cây lan con sau khi chuyển từ hộp nuôi cấy mô chỉ phun nước ngày 2 lần trong vòng 2 tuần đầu tiên.
Tuần lễ thứ 3 phun Vitamin B1 với nồng độ 1ml/lít nước (2 lần/tuần).
Các tuần thứ 4 trở đi, có thể phun phân NPK 30-10-10 kết hợp phân hữu cơ sinh học BiO-1 và Vitamin B1 phun luân phiên từ 1 – 2 lần/tuần. Nồng độ phân tưới cho lan con như sau:
– Phân NPK 30-10-10 dùng 0.5 – 1 g/lít nước.
– Phân hữu cơ sinh học BiO-1 dùng 1 – 2 ml/lít nước.
– Vitamin B1 dùng 0.5 – 1ml/lít nước.
– Phòng trừ sâu bệnh: Thực hiện phun phòng định kỳ 15 ngày/lần. Sử dụng luân phiên các loại thuốc khác nhau.
Thuốc trừ bệnh cho lan thường dùng: Rhidomil, Aliette, Score, Vicarben, Nativo…
Thuốc sâu: Confidor, Supracide, Decis, B thái lan…
* Sử dụng thuốc phòng trừ sâu bệnh theo liều lượng thấp nhất so với khuyến cáo và nên phun thuốc vào buổi chiều tối.
Sau 4 – 6 tháng, cây lan con tương đối lớn, ta có thể chuyển sang chậu lớn, cho thêm than vào và treo lên giàn để tiếp tục chăm sóc cho lan.
Riêng lan con Mokara, nên chuyển ra trồng trên mặt luống vỏ đậu phộng và tiếp tục sử dụng chế độ phân bón như trên (áp dụng phương pháp trồng tương tự cây lan Mokara lớn, với phương pháp này cây lan con Mokara tăng trưởng nhanh hơn và giá thể ít bị rêu so với các phương pháp trồng khác).