Lan Eulophia
Cùng giống: Lissochilus Lindley; Giống Cyrtopera Lindley
Phân bố: Trên 200 loài qua các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, hầu hết là ở châu Phi
Là địa lan với giả hành hình củ hoặc những cái rễ mập mạp. Thường là loài rụng lá, lá thường xuất hiện trong hoặc sau thời gian ra hoa, Lá thẳng đến hình mũi mác, có cuống hoặc phiến lá dầy. Vòi hoa xuất hiện bên cạnh lá mới, thường là không phân nhánh. Đôi khi hoa có màu nổi bật. Lá đài và cánh hoa có thể giống cũng có thể không giống nhau. Môi hầu như lúc nào cũng có cựa, thường là có ba thùy, đôi trường hợp lại không phân thùy, bên trong thường có phiến lá dầy và gai. Trụ hoa tùy loài mà ngắn hoặc dài, đôi khi có hình cái cánh.Khối phấn 2.
CÁCH TRỒNG
Chỉ có một ít loài trong giống lớn này được trồng, song người ta quan tâm nhiều hơn đến địa lan ở các vùng nhiệt đới. Những loài dễ trồng là những loài có giả hành ở bên trên mặt đất như loài Eulophia guineensis và loài Eulophia streptopetala. Hầu hết là chúng được trồng trong những chất trồng hỗn hợp mịn, đất nhiều mùn hoặc đất pha cát, hoặc những hòn sỏi nhỏ, đá trân châu thô. Khi cây đã trưởng thành nên giảm nước tưới, chỉ phun định kỳ để tránh các thân củ không bị chết. Khi thấy chồi mới xuất
hiện thì bắt đầu tưới một cách cẩn thận. Một khi cây đã hoàn toàn cứng cáp thì tăng cường tưới nước và bón phân cho chúng. Ở môi trường nhiệt độ trung bình và nhiều ánh sáng là thích hợp với hầu hết loài thuộc giống này. Nếu nơi trồng không thông thoáng thì sẽ dẫn đến tình trạng các lá có những mảng đen và rụng.
Lan Eulophia alta
Cây khỏe mạnh, thân mập, dài 8 cm. Có 4-6 lá, lá dài 120 cm, rộng 10 cm, hình mũi mác, có cuống lá, lá xuất hiện đồng thời với hoa. Vòi hoa cao 1-2 m, có nhiều hoa mọ c cách xa nhau. Lá đài màu xanh, cánh hoa và môi màu đỏ tía, lá đài dài 18-22 mm, cánh hoa thì ngắn nhưng rộng hơn. Môi có kích thước 20 x 12 mm, ở phần chân có hình cái túi, có ba thùy, hai thùy bên đứng thẳng, thùy giữa gần như tròn, có 2-5 cái mào gai, riềm môi gợn sóng. Đây là một trong những loài được trồng rộng rãi nhất trong giống này.
Sinh trưởng trong đồng cỏ, đầm lầy, trên độ cao 15-1.300 m, ở vùng nhiệt đới châu Phi, Hoa kỳ, Caribbean, Mexico và Nam Mỹ.
Lan Eulophia andamanensis
Cùng loài: Eulophia keithii Ridley
Giả hành hình côn, dài 7 cm. Có nhiều lá, lá dài 18 cm, rộng 1,5 cm, lá thẳng. Vòi hoa dài 20-35 cm, có 10-15 hoa, hoa to chừng 18 mm. Các lá đài và cánh hoa có màu nâu ngả xanh. Môi trắng có những vân nâu, riềm môi màu xanh.
Sinh trưởng trong các đồng cỏ hoặc những vùng đất bỏ hoang, ở Đông dương và Sumatra.
Eulophia cucullata
Cây có những vòng trắng và những cục u,thân củ, nằm dưới mặt đất. Lá dài 70 cm, rộng 1,5 cm, lá thẳng, có cuống, lá mọc đúng vào thời gian hoa hình thành. Vòi hoa cao 1m, có 2-9 hoa, mọc thưa thớt. Hoa to và màu sắc nổi bật. Các lá đài màu đỏ tía ngả xanh. Các cánh hoa và môi màu hồng xỉn đến màu hồng ngả đỏ đậm. Các lá đài đối xứng nhau, dài 30 mm, cánh hoa có kích thước 25 x 25 mm, hình trứng hoặc hình bán cầu, nằm trên trụ hoa. Môi 30 x 40 mm theo hai hướng, chân của môi hình cái túi.
Sinh trưởng trong các rừng cây vùng đất thấp và những đồng cỏ khô, trên độ cao 200-2.300 m, suốt vùng nhiệt đới châu Phi, Nam Phi.
Lan Eulophia euglossa
Giả hành cao 25 cm, to 1,5 cm, hình côn hẹp, nằm trên mặt đất. Có nhiều lá, lá dài 20-40 cm, rộng 2-6 cm, hình trứng hoặc hình mác, lá có cuống. Vòi hoa cao 60-150 cm, có nhiều hoa, hoa mọc từ đốt vòi hoa, màu xanh. Môi trắng có điểm màu đỏ tía. Các lá đài và cánh hoa tương tự nhau. Lá đài dài 24 mm, rộng 3 mm, các cánh hoa ngắn hơn. Môi có ba thùy, dài 14 mm, cựa hoa dài 5-7 mm, hình cái cốc (ly), hơi cuộn vào trong.
Loài này yêu cầu được trồng ở nơi nhiều bóng râm hơn hầu hết các loài khác trong giống Eulophia.
Sinh trưởng trong rừng rậm, trên độ cao 1.200-1.300 m, ở Tây và Trung Phi.
Lan Eulophia graminea
Một phần giả hành nằm dưới đất, dài 15 cm. Có 3-5 lá, lá dài 35 cm, rộng 1,5 cm, lá thẳng xuất hiện sau khi hoa đã hình thành. Vòi hoa cao 80 cm, thường có 1-2 nhánh, có nhiều hoa, mọc thưa thớt. Hoa to chừng 3 cm. Các lá đài và cánh hoa màu xanh ô-liu, đôi khi pha màu đỏ. Môi trắng, có ba thùy, thùy giữa hình trứng,
ở tâm của môi che phủ bởi một phiến dầy hoặc cái chóp. Cựa dài 2-3 mm.
Sinh trưởng trong các đồng cỏ hoặc, ở vùng đất hoang, trong các rừng thưa ở vùng đất thấp, trên độ cao 900-1.200 m,trải dài ở vùng nhiệt đới châu Á.
Lan Eulophia guineensis
Cùng loài: Eulophia guineensis var. purpurata Reichenbach f. ex Kotschy và loài Eulophia quartiniana A.Richard
Giả hành cao 3 cm, to 2 cm, hình côn, mọc trên mặt đất. Có 3-4 lá, lá dài 35 cm, rộng 10 cm, hình trứng, lá gấp nếp. Vòi hoa cao 30-65 cm, có một số hoa, mọc khá thưa thớt. Hoa to, màu nổi bật. Các lá đài và cánh hoa như nhau, màu đỏ tía hoặc màu xanh, các lá đài và cánh hoa thẳng đứng, dài 30 mm, rộng 7 mm. Môi chia ba thùy xuống đến gần chân, màu hồng pha đỏ với cái họng có mảng màu đỏ tươi, kích thước môi là 35 x 32 mm. Thùy giữa của môi gần như bán cầu, riềm môi lượn sóng. Cựa dài 10-25 mm, thon nhọn và thẳng.
Sinh trưởng trong các bụi rậm, và rừng cây ở vùng đất thấp, dưới bóng của các tảng đá, cũng có khi mọc trong rừng, trên độ cao 600-2.000 m, trải dài ở vùng nhiệt đới châu Phi và Arabia.
Lan Eulophia petersii
Giả hành dài 6-30 cm, to 2-5 cm, hình trứng đến hình trụ, mọc ở trên mặt đất. Có 2-3 lá, lá dài 80 cm, rộng 6 cm, thuộc loài không rụng lá,thuộc loại lá cứng, phiến lá dầy, màu xanh xám, chung quanh lá có răng cưa nhỏ. Vòi hoa cao 1-3 m, có phân nhánh, nhiều hoa mọc thưa, hoa màu xanh pha với màu nâu đỏ. Môi màu trắng với những bờm màu tía. Các lá đài dài 30 mm, rộng 6 mm, dựng đứng, đầu cánh uốn cong về phía sau. Các cánh hoa ngắn hơn nhưng rộng hơn, bao trùm lên trụ hoa. Môi dài 27 mm, ba thùy, thùy giữa có ba phiến dầy. Cựa hình trụ, dài 4-6 mm.
Trong nuôi trồng, lưu ý loài này cần đất có cát, thoát nước tốt, trong kỳ nghỉ thì giữ cho cây khô. Nó có thể phát triển trong điều kiện nhiệt độ trung bình, song tốt nhất là ở nhiệt độ ấm. Nơi sinh trưởng ở vùng đất pha cát trong bụi cây, thường thì ở các khe đá, nơi vừa nóng lại vừa khô, trên độ cao 0-1.800 m, ở Đông Phi, từ Eritrea tới Nam Phi, Arabia.
Loài tương tự: Eulophia taitensis Cribb & Flennig ở Kenya, song cây nhỏ hơn.Eulophia pulchra
Cùng loài: Oeceoclades pulchra (Thouars) P. J. Gribb & M. A. Clements
Giả hành dài 10-14 cm, to 1 cm, hình trụ, mọc trên mặt đất. Có nhiều lá, lá dài 30-80 cm, rộng 1-9 cm, hình mũi mác, lá gấp nếp, có cuống dài. Vòi hoa cao 60-70 cm, có nhiều hoa mọc sít nhau, hoa màu vàng hoặc xanh xỉn. Các lá đài dài 12-15 mm, rộng 3 mm. Các cánh hoa ngắn hơn nhưng rộng hơn. Môi có kích thước 7 x 15 mm, có ba thùy, họng hoa có một mô sần có hai thùy màu cam. Thùy giữa chuyển sang hình thuôn, riềm gợn sóng. Cựa hình cầu dài 3-4 mm.
Sinh trưởng trong các khu rừng có nhiều bóng râm che phủ, rừng ven sông, vùng cận sơn, trên độ cao 700-1.400 m, ở Madagascar, quần đảo Mascarene, Mozambique, Tanzania, Zimbabwe, Australia và phía tây Thái bình dương.
Lan Eulophia speciosa
Cây thân củ ở dưới mặt đất. Lá dài 50 cm, rộng 2 cm, lá dầy và cứng, lá xuất hiện và phát triển sau khi hoa nở. Vòi hoa cao 1-1,5 m, có nhiều hoa mọc thưa thớt. Các lá đài màu xanh đối xứng nhau. Các cánh hoa có màu vàng sáng, có kích thước 20 x 22 mm, phẳng và hình cầu. Môi có ba thùy, dài 25 mm và có một số đường kẻ màu đỏ đi thẳng xuống phần miệng của cựa hoa. Cựa hình côn, dài 8 mm.
Nơi sinh trưởng thường là ở đồng cỏ khô hoặc rừng cây thưa, trên độ cao 2.000 m, trải dài từ vùng nhiệt đới ở miền đông và miền trung châu Phi, Nam Phi và Arabia.
Lan Eulophia spectabilis
Cùng loài: Eulophia nuda Lindley; Loài Eulophia squalida Lindley
Giả hành bị vùi lấp một phần ở dưới mặt đất. Lá dài 50 cm, rộng 5 cm, hình mác hẹp, gấp nếp. Vòi hoa cao 1 m, có 10-25 hoa. Hoa nở không mở rộng, hoa to 2-3 cm. Các lá đài dài chừng 20 mm, màu đỏ tươi, vàng hoặc xanh ngả đỏ với các cánh hoa màu trắng. Cựa hình côn, dài 4-5 mm.
Sinh trưởng trong rừng hoặc trên đồng cỏ, trên độ cao 0-1.500 m, ở Trung quốc, châu Á nhiệt đới, quần đảo ở Thái bình dương.
Lan Eulophia streptopetala
Giả hành cao 10 cm, to 3 cm, hình côn đến hình trứng, mọc bên trên mặt đất. Có nhiều lá, lá dài 50 cm, rộng 8 cm, hình mác, có gấp nếp. Vòi hoa cao 1,5 m, có nhiều hoa. Lá đài màu xanh điểm thêm các mảng màu nâu đỏ, dài 18 mm, rộng 20 mm, gần như hình cầu. Môi có ba thùy, dài 20 mm, có 3-5 chóp dầy. Cựa hình côn, dài 2-4 mm.
Biến loài Var. stenophylla (Summerhayes) P.J. Cribb (cùng loài Eulophia stenophylla Summerhayes), ở Kenya và Uganda, có lá hẹp hơn và hoa nhỏ hơn, môi hoa không có những cái chóp.
Chúng sinh trưởng trong các rừng cây vùng đất thấp, trong đồng cỏ khô trên độ cao 1.100- 2.550 m, trải dài ở miền đông và miền trung châu Phi nhiệt đới, Nam Phi và Arabia.
Eulophia pulchra
Nguồn tài liệu từ: Sách hoa lan ( của Bác Phạm tiến Khoa )
