Hoa lan Dactylorhiza
Tông: Orchideae
Tông phụ: Orchidinae
Phân bố: Khoảng 50 loài (chưa kể các loài phụ và các loài được lai trong trong thiên nhiên), ở châu Âu, Bắc Phi, Himalayas, Nhật bản và quần đảo Aleutian.
Địa lan dạng thảo mộc, thân ống, có 2-5 rãnh sâu. Lá rụng theo mùa, mọc từ gốc thân hoặc mọc dọc theo thân. Lá thẳng đến hình mũi mác, đôi khi trên lá có những chấm đỏ tía. Vòi hoa hình trụ, có nhiều hoa mọc sít nhau.
Hoa tuy nhỏ nhưng màu đẹp như màu hồng tím hoa cà, đỏ tía vàng hoặc trắng, thường trên cánh hoa và lá đài có điểm thêm những đốm. Lá đài sau
cùng với các cánh hoa hợp thành cái mũ chụp.
Lá đài hai bên phẳng. Môi liền hoặc có 3 thùy, giống như cái cựa, bề mặt môi có những đường vân tạo thành vòng và đốm. Có nhiều loài rất giống nhau và chúng tự lai tạo với nhau trong thiên nhiên.
CÁCH TRỒNG
Các loài thuộc giống này là loài địa lan rất dễ trồng. Nhiều loài trong số đó mọc một cách tự nhiên trong những khu vườn nơi có khí hậu ôn hòa, do hạt của chúng rụng xuống. Điều cần thiết là tôn trọng thói quen sống trong thiên nhiên của chúng, vì chúng là loài lan sống trong các vùng đầm lầy và thung lũng, thường là đất ở đó có acid. Những loài đưa về miền nam thì cần được trồng nơi mát mẻ trong một chất trồng hỗn hợp dùng cho địa lan.
Lan Dactylorhiza elata
Có 5-10 lá, lá dài 25 cm, rộng 4,5 cm hoặc hơn, thường thì không có những chấm đỏ trên lá. Vòi hoa cao 30-120 cm, có nhiều hoa mọc sít nhau, lá bắc của hoa dài hơn hoa, hoa màu đỏ tươi, cả vòi hoa tạo thành một hình trụ. Môi có những vạch đỏ đậm, hai thùy bên đối xứng nhau.
Chúng thường sống ở vùng đầm lầy hoặc trong các đồng cỏ ẩm ướt, dưới ánh nắng mặt trời, trên độ cao 2.200 m, ở vùng núi Atlas, miền tây nam châu Âu, Nam Phi.
Loài tương tự: Dactylorhiza foliosa (Reichenbach f.) Soó (còn gọi là Lan Madeira), lá của loài này lớn hơn, không có đốm và có màu xanh sáng. Có cái môi lớn hơn với những đốm mờ. Mặc dù là loài lan đặc hữu của Madeira, nhưng nó khó trồng ở Anh quốc, không dễ như loài Dactylorhiza elata.
Lan Dactylorhiza fuchsii
LAN ĐỐM (COMMON SPOTTED ORCHID)
Có nhiều lá hình mũi mác hẹp, có những miếng vá và đốm rõ rệt. Vòi hoa cao 15-50 cm, khi nụ hoa mới hình thành, cả vòi hoa có hình kim tự tháp, sau khi hoa nở thì nó thành hình trụ, có nhiều hoa mọc ken dầy. Hoa màu hồng hoặc màu tím hoa cà, đôi khi là màu trắng, với những chấm màu đỏ tía và đường vân ở môi. Môi có 3 thùy, thùy giữa dài hơn hai thùy bên và chỉ thẳng. Ra hoa vào mùa hè.
Thường thì chúng sống ở vùng đồng cỏ, và nơi có bụi rậm trên nền đất nhiều can-xi hoặc trung tính, ở miền tây và trung Âu.
Loài tương tự: Dactylorhiza maculata (Linnaeus) Soó, cây có kích thước nhỏ hơn, lá hẹp hơn, vòi hoa ngắn hơn; Môi hoa rộng hơn nhưng thùy giữa của môi thì ngắn và hẹp hơn nhiều so với các thùy bên. Chúng mọc trên các đồng cỏ và vùng đất hoang trên nền đất có acid.
lan Dactylorhiza majalis
LAN ĐẦM LẦY LÁ LỚN
Có 4-8 lá, lá dài 15 cm, rộng 5 cm, mặt trên của lá thường có những đốm màu hạt dẻ. Vòi hoa cao 20-75 cm, có nhiều hoa mọc sít nhau, đôi khi lá bắc lại dài hơn hoa, đầu vòi hoa tạo thanh hình trứng đến hình trụ. Hoa có màu hoa tử đinh hương đến màu đỏ tươi. Môi có màu xỉn hơn ở họng, môi có những vạch và các đường cong đậm màu hơn, môi có 3 thùy, hai thùy bên rộng hơn thùy giữa. Cựa hoa cong xuống dưới. Ra hoa vào cuối mùa xuân đến giữa mùa hè. Sinh trưởng trên các vùng đầm lầy trên độ cao 2.000 m, ở lục địa châu Âu và miền tây nước Nga.
Lan Dactylorhiza praetermissa
Cùng loài: Dactylorhiza majalis, loài phụ praetermissa (Druce) D. M. Moore & Soó
LAN ĐẦM LẦY MIỀN NAM
Có 4-9 lá, lá hơi chếch lên trên, dài 25 cm, rộng 4,5 cm, có đốm hoặc cũng có thể không. Vòi hoa cao 20-70 cm, có nhiều hoa mọc sít nhau, các hoa tạo thành hình trụ trên vòi hoa. Màu hoa đỏ tía ngả hồng đến màu đỏ tía. Môi hoa có đốm, có 3 thùy cạn và bằng nhau. Cựa hoa hình côn, cuộn về phía sau. Ra hoa vào mùa hè.
Sinh trưởng ở vùng đầm lầy hoặc đồng cỏ ngập nước, thường thì ở nơi đất pha can-xi, ở miền tây châu Âu.
Lan Dactylorhiza sambucina
LAN HOA CƠM CHÁY
Có 3-7 lá, đôi khi mọc từ gốc của thân cây, không có đốm, dài 25 cm, rộng 3 cm. Vòi hoa cao 10-30 cm, có nhiều hoa mọc sít nhau, tạo thành khối hình trụ. Hoa có hương thơm giống như mùi hoa cơm cháy, màu hoa vàng hoặc đỏ tươi, ít khi thấy hoa có hai màu. Môi có ba thùy cạn, dài bằng nhau, có những chấm màu nâu, vẽ thành hình móng ngựa. Cựa hoa dài 15 mm, uốn cong xuống phía dưới. Ra hoa vào mùa xuân đến giữa mùa hè, sống trên các đồng cỏ hoặc trong rừng thưa ở vùng đất thấp, trên độ cao 2.000 m, trải dài khắp châu Âu.
Loài tương tự: Dactylorhiza romana (Sebastiani) Soó, ở miền nam châu Âu, cũng có hai màu. Hoa trên vòi hoa mọc thưa hơn và thùy giữa của môi lại ngắn hơn hai thùy bên.
Dactylorhiza foliosa
Nguồn tài liệu từ: Sách hoa lan ( của Bác Phạm tiến Khoa )
