Calanthe

Tông: Collabieae

Phân bố: Hầu hết 200 loài ở châu Á, Polynesia, Madagascar và châu Phi.
Chủ yếu là địa lan, thỉnh thoảng phát hiện chúng là loài biểu sinh, với thân to đồng thời cũng có một số loài có thân nhỏ, mỗi thân có từ 2 lá đến một số lá, lá xếp nếp, lá có cuống, có loài lá xanh mãi nhưng cũng có loài lá rụng theo mùa. Hoa có màu sắc đẹp và màu sắc khá phong phú, có loài hồng, loài trắng, màu hoa tử đinh hương, đỏ tía hoặc vàng. Các lá đài và cánh hoa tương tự như nhau, thông thường là trải rộng. Môi hoa có ba thùy, thùy giữa thường có khía.
Năm 1856 loài Calanthe Dominyi là loài được ghi nhận đầu tiên do con người lai tạo đã cho ra hoa. Đến cuối thế kỷ 19, các loài calanthes lai thuộc loài có rụng lá đã được trồng rộng rãi, nhưng sau đó người ta quên lãng nó, cho đến mãi gần đây nó mới trở lại vị trí được sự quan tâm rộng rãi.

CÁCH TRỒNG
Giữa loài có rụng lá và loài không rụng lá, khi trồng cần có cách xử lý khác nhau. Giả hành của loài rụng lá cần được giữ ở nơi khô, ngoài sáng nhưng lại phải mát (tối đa 10oC) sau khi lá rụng. Khi mùa xuân tới chồi mới sẽ xuất hiện, đem giả hành mới đó trồng vào chậu với các chất trồng giàu dinh dưỡng dành cho địa lan, tưới nhiều nước cho đến khi giả hành mới bắt đầu phát triển cũng như quá trình phát triển. Khi đã trồng vào chậu, nhiệt độ thích hợp với chúng là ở mức độ trung bình, thậm chí ở nơi khí hậu ấm áp cũng được. Vào mùa thu cây sẽ ra hoa, và lá bắt đầu rụng đi, rồi cây cũng lại chết. Một số loài như Calanthe rosea, C. rubens và C. vestita và các loài lai với chúng cho hoa vào mùa đông trước khi lá mới xuất hiện. Theo kết quả khảo sát thì các loài Calanthe không rụng lá đều có ở Trung quốc và Nhật bản.

Đối với những loài không rụng lá, không được để cho chúng khô hoàn toàn, mặc dù trong kỳ nghỉ, chúng cũng cần được giữ khô. Loài không rụng lá cần được trồng nơi mát mẻ, phát triển tốt nếu trồng ở vườn nhà trên núi hoặc trồng ở những nơi có khí hậu ôn hòa.

Calanthe alpina
Cùng loài: Calanthe schlechteri Hara 

Giả hành hình trứng, dài 2-2,5 cm. Thuộc loài không rụng lá, dài 17 cm. Vòi hoa dài 20- 25 cm, có ít hoa, hoa to 2 cm, màu trắng cho đến màu hoa tử đinh hương với cái môi màu cam đỏ.
Loài địa lan, ưa trong bóng râm, trên độ cao 1.300-1.500 m ở Trung quốc, Nhật bản, Sikkim, Đài loan.

Calanthe cardioglossa
Giả hành hình trứng, dài 6 cm. Thuộc loài rụng lá, lá dài 20-25 cm, rộng 4-5 cm, hình mũi mác hơi giống hình ê-lip. Vòi hoa dài 15-30 cm.
Hoa có màu sắc đẹp, màu trắng hoặc hồng, to chừng 2,5 cm. Trồng nơi có khí hậu trung bình hoặc ấm. Ra hoa vào mùa thu. Loài địa lan trong rừng, trên độ cao chừng 1.500 m ở Việt Nam, Lào, Thái-lan.

Calanthe discolor
Giả hành nhỏ, thuộc loài không rụng lá, hoặc rụng một phần. Lá dài 25 cm, rộng 9 cm, mặt sau có lông tơ. Vòi hoa cao 18-30 cm, có 10-15 hoa mọc rời rạc, hoa to 4-5 cm. Các lá đài và cánh hoa màu đỏ hoặc màu đồng. Môi màu hồng nhạt, có ba thùy sâu, thùy giữa có khía. Ra hoa vào mùa xuân. Trong số những loài lan khó trồng thì loài này dễ trồng hơn.
Là địa lan sống trong rừng, cũng có thể trong các bãi cỏ, trên độ cao 700-1.500 m ở Trung quốc, Nhật bản, quần đảo Ryukyu Hàn quốc. 

Loài tương tự: Calanthe izu-insularis ở quần đảo Izu bên ngoài bờ biển Nhật bản, có hoa lớn hơn, các lá đài và cánh hoa màu hồng, môi có những mảng vàng ở phần gốc. Loài này dễ trồng hơn loài C. discolor. 

Calanthe reflexa
Là loài không rụng lá, lá hình mũi mác phẳng, dài 35 cm. Vòi hoa dài 15 cm, có nhiều hoa, hoa to 2,5 cm, màu trắng, hồng hoặc đỏ cờ.
Các lá đài và cánh hoa đối nhau. Môi hoa có ba thùy sâu, màu vàng ở phần gốc, không có cựa. Trồng nơi có khí hậu trung bình hoặc mát mẻ.
Ra hoa vào cuối mùa hè. Là địa lan sống trong các đồng cỏ hoặc trong
các vườn cây trên độ cao 2.700 m ở Nhật bản.

Calanthe rosea
Giả hành giống chiếc đồng hồ cát. Thuộc loài rụng lá, hình mũi mác thuôn. Vòi hoa hướng lên trên, cao 30-50 cm, vòi hoa xuất hiện trước khi có lá. Hoa màu hồng nhạt, màu môi thậm chí còn nhạt hơn, sau đó chuyển sang trắng. Loài này ưa nhiệt độ từ trung bình đến ấm. Ra hoa vào mùa thu-đông.
Là địa lan trong rừng ở Myanmar. 

Calanthe striata
Cùng loài: Calanthe discolor Lindley var. fl ava Yatabe và loài C. sieboldii Decaisne ex Regel
Là loài không rụng lá, hoặc rụng một phần, lá dài 30-45 cm, hình ê-lip. Vòi hoa cao 50 cm, có khoảng 20 hoa, to 4-6,5 cm, màu vàng hoặc vàng và nâu. Các lá đài và cánh hoa phẳng. Môi hoa có ba thùy, thùy giữa hình cái nêm (chêm). Cựa hoa mảnh. Loài này ưa khí hậu mát mẻ, ra hoa vào mùa xuân.
Là địa lan, sống trong rừng trên độ cao 1.200-1.500m ở Nhật bản.

Calanthe sylvatica
Cùng loài: Calanthe masuca (D. Don) Lindley và loài C. natalensis Reichenbach f. và loài C. volkensii Rolfe 

Biến loài này có nhiều đồng loại. Giả hành nhỏ, không rõ lắm. Là loài không rụng lá, lá tạo thành chùm ở gốc, lá dài 35 cm, rộng 12 cm.
Vòi hoa cao 50-75 cm, có nhiều hoa mọc sít nhau, hoa to 2,5-5 cm, màu trắng hoặc đỏ tía, họng hoa màu cam. Ra hoa vào mùa hè. Sống trong rừng rậm, trên độ cao 800-2.700 m ở châu Phi, Madagascar, quần đảo Mascarene và Ấn độ.

Calanthe tricarinata
Giả hành hình trứng. Là loài không rụng lá. Sau khi ra hoa lá mới sẽ hình thành, lá hình êlip, dài 15-30 cm. Vòi hoa cao 30-60 cm, hoa màu xanh vàng với cái môi màu nâu đỏ, mép gợn sóng với một chùm lông, cựa hoa không có. Sống trong rừng hoặc trên vạt cỏ trên độ cao 1.600-3.500 m ở Trung quốc, Ấn độ và Nhật bản.

Clanthe triplicata
Cùng loài: Calanthe veratrfolia (Willdenow) R. Brown
Là biến loài, thân cứng cáp, không rụng lá, lá dài 45-60 cm, rộng 10-12 cm, màu xanh đậm. Vòi hoa cao tới 1 m hoặc hơn, hoa mọc ken dày màu trắng, đầu cánh hoa có màu xanh nhạt. Môi hoa có những đốm màu vàng hoặc màu cam. 
Ưa nhiệt độ trung bình. Ra hoa vào mùa hè. 

Là địa lan, sống trong rừng, trên độ cao 1.000-1.200 m từ Ấn độ qua đông nam Á tới Australia.

Calanthe vestita
Giả hành to, dài 8-13 cm, hình thuôn. Là loài rụng lá, lá dài 45-60 cm. Vòi hoa uốn cong cao 90 cm, có nhiều hoa mọc sít nhau, hoa to 3-7 cm, từ màu trắng đến màu hồng, với cái môi có những đốm màu vàng, ưa nhiệt độ từ trung bình đến ấm. Ra hoa vào mùa đông.

Là địa lan sống trong rừng núi đá vôi, trên độ cao 600-900 m ở Myanmar, đông nam Á tới Sulaweisi.