Orchis
Tông: Orchideae
Tông phụ: Orchidinae
Phân bố: Có trên 20 loài ở châu Âu, đặc biệt là quanh Địa trung hải, Bắc Phi và vùng khí hậu
ôn hòa châu Á.
Là địa lan có kích thước nhỏ đến trung bình với 2, đôi khi là 3 thân củ hình cầu hoặc hình ê-lip. Lá mọc từ gốc, có đốm hoặc không đốm.
Vòi hoa không phân nhánh, hoa mọc tạo thành hình trụ, thường có vài hoa hoặc nhiều hoa. Hoa màu đỏ tía, đỏ, hồng, vàng hoặc trắng, đôi khi có hương thơm. Các lá bắc giống như có màng,
không giống lá. Các lá đài và cánh hoa tương tự nhau, không theo quy ước. Các lá đài bên phẳng hoặc cùng với lá đài sau và cánh hoa tạo thành cái mũ chụp. Môi thường có ba thùy, bản thân thùy giữa lại phân thùy tiếp. Thường có cựa, cựa nhỏ hoặc giống như cái túi.
Các loài thuộc giống Orchis tự nó lai tạo với nhau, vì vậy người ta đã ghi nhận việc một số người đã tìm ra các loài lan lai. Nhờ có phân tích ADN nên có một số loài trước đây thuộc giống này, nay đã chuyển qua giống khác như là Anacamptis và Neotinea.
CÁCH TRỒNG
Một số loài như Orchis mascula sẽ phát triển một cách tự nhiên nếu trồng chúng trong vườn có khí hậu ôn hòa, nhưng một số khác lại phải trồng trong những ngôi nhà trên núi. Nên trồng chúng ở vùng đất thịt, với chất trồng dành cho địa lan, thoát nước tốt và bổ sung thêm một ít đá vôi nếu như loài đó xuất xứ từ vùng đất lẫn đá vôi. Khi lá của chúng đã tàn lụi thì giữ cho cây được khô cho đến khi chồi mới xuất hiện.
Orchis mascula
LAN ĐỎ TÍA KHỞI THỦY
Thân đứng thẳng, cao 20-60 cm. Có 3-5 lá mà xanh dậm, bóng, lá chĩa xuống dưới, lá có đốm màu đỏ tía. Vòi hoa có tới 20 hoa, mọc sít nhau. Hoa màu đỏ tía hoặc đỏ tía ngả màu hồng.
Lá đài sau cùng với cánh hoa tạo thành cái mũ chụp. Lá đài hai bên nằm ngang hoặc đối xứng nhau. Môi dài 8-15 mm, màu trắng, ở tâm có những đốm màu đỏ tía. Thùy giữa dài hơn hai thùy bên, có xẻ hình chữ V. Cựa dài 10-15 mm, hình trụ, hơi cuộn lên phía trên. Ra hoa vào mùa xuân hè.
Hầu hết loài này sinh trưởng ở những khu rừng lá lớn, ở vùng đất thấp, nhưng đồng thời cũng sinh trưởng ở những đồng cỏ, ở đó đất giàu can-xi, trung tính hoặc thậm chí, có a-xit nhẹ, ở châu Âu, Bắc Phi, Trung đông.
Orchis militaris
LAN CHIẾN BINH
Thân cao 20-65 cm, có 3-5 lá mọc từ gốc, hình ê-lip, dài 18 cm, rộng 5 cm. Vòi hoa có khá nhiều hoa, mọc sít nhau. Các lá đài cùng với cánh hoa tạo thành cái mũ chụp, mặt ngoài của lá đài và cánh hoa màu hồng xỉn, mặt trong có vân màu đỏ tía. Môi dài 15 mm, thùy giữa lại phân thùy tiếp, màu hồng hoặc màu đỏ tía,
ở tâm có màu xỉn hơn với một chùm lông màu đỏ trông như những đốm đỏ. Cựa hình trụ, chúc xuống dưới.
Sinh trưởng trong rừng cây vùng đất thấp, trên đồng cỏ và bụi cây, nơi đất có nhiều can-xi, ở châu Âu, hiếm khi thấy ở Anh quốc.
LAN QUÝ BÀ
Thân cao 30-90 cm, có 3-6 lá mọc từ gốc, lá dài 20 cm, rộng 7 cm. Vòi hoa có nhiều hoa mọc sít nhau. Các lá đài và cánh hoa màu đỏ ngả nâu, hình thành cái mũ chụp. Môi trắng hoặc hồng xỉn với một chùm lông tạo thành những đốm màu đỏ tía, môi có ba thùy, thùy bên hẹp,
thùy giữa hình tam giác rộng, xẻ thành hình chữ V dài 2 cm. Cựa ngắn và cuộn lại. Ra hoa vào cuối mùa xuân đến đầu mùa hè.
Sinh trưởng trong rừng cây ở vùng đất thấp, có vôi và thoát nước tốt, ở châu Âu và Bắc Phi.
Nguồn tài liệu : SÁCH HOA LAN ( của Bác Phạm Tiến Khoa )